Kuşumun Başı Oyunu

Çocuk oyunlarını hepiniz bilirsiniz. Çoğumuzun çocukluğunun unutulmaz anılarını barındırır. Dostluklar, arkadaşlıklar edindirir. Geliştirir, eğitir. Çocukluğunu doyasıya yaşayabilen herkesin aklına çocuk oyunları deyince pek çok oyun gelir. Saklambaç, körebe, köşe kapmaca, elim sende, istop… Ne yazık ki artık günümüz çocukları bunlar gibi çocuk oyunlarının adlarını bile bilmemekte. Bilgisayar, tablet, telefon karşısında güncel ve popüler olan sanal oyunlarla zaman geçirmekteler.

Dünyanın neresine, hangi ülkesine giderseniz gidin. Karşınıza en az bir çocuk oyunu çıkar. Evrensel çocuk oyunları olduğu gibi ülkelere has, onların kendi folklorundan gelen çocuk oyunları da vardır. Mesela, Türk kültürünün Türkistan coğrafyasından günümüze gelen en bilindik oyunlarından bir tanesi aşık oyunudur. Aşık oyunu koyun ya da keçinin arka bacaklarında bulunan dört yüzlü kemiklerle oynanan bir oyundur. Bir aşık kemiğini misket (bilye) gibi kullanarak başka bir aşığı veya aşıkları vurmak, bir çizgi / çember dışına çıkarmak, bir çukura sokmak vb. suretiyle oynanır. Bu ve bunun gibi pek çok oyun vardır.

Türkistan coğrafyası çocuk oyunları bakımından oldukça zengindir. Dokuztaş, kemer, kovalamaca, sek sek, taş sürme, bezirgânbaşı vb. pek oyun vardır. Bu oyunların adları değişiklik gösterse de oyunların içerikleri aynıdır.

“Kuşumun Başı” oyunu da çocuk oyunlarındandır. Özbek Türklerinin geleneksel çocuk oyunlarından bir tanesidir. Eskiden günümüzdeki kadar gelişmiş bir oyuncak kültürü olmadığı için oyuncaklar ahşaptan, demir parçalarından ya da çeşitli kumaşlardan yapılırdı. Kuşumun başı oyunu için gerekli olan materyalde kumaş parçalarıdır.     

Kuşumun başı oyunu için çocuklar iki takıma ayrılırlar. Bir takımın içerisinden iki kişi annebaşı olurlar. Annebaşları kendilerine verilen kumaş parçasını bükerek şekil verirler. Ardından iki çocuk kendi aralarında fısıltı ile bir kuş adı seçerler. Fakat bu kuşun adını yalnızca ikisi bilir. Sonra çocuklara kumaştan yaptıkları kuşun başını gösterirler. “Kuşumun başı şöyle, gövdesi ise böyle, bilin bakalım nedir?” diye sorarlar.  Çocuklar kendi aralarında bir kuş adı belirleyip hep bir ağızdan söylerler. Annebaşılar bilip bilemediklerini söylerler. Bilemediklerinde çocuklar yeniden hep bir ağızdan başka bir kuşun adını söylerler. Annebaşılar yine doğru olup olmadığını söylerler. Kuşun adını bilen takım diğer takımın sırtına binmeye hak kazanır. Belirli bir mesafe belirlenir ve bu mesafede bilen takımın üyeleri “deh eşeğim” diyerek diğer takımın sırtında ilerlerler. Belirlenen noktaya geldiklerinde ise annebaşı olanlara çocuklardan bir tanesi “Atlı mı yaya mı?” diye sorar. Eğer annebaşı “Üst üste” derse sırtlarına bindikleri çocukları onlar sırtlarına alırlar. Oyun böylece uzayıp gider.

“Kuşumun başı yuvarlak, gövdesi küçük, bilin bakalım nedir?

—Kumru!

—Hayır, bilemedin.

—Güvercin!

—Hayır, bilemedin.

—Yalıçapkını!

—Hayır, bilemedin.

—Şahin!

—Hayır, bilemedin.

—Baykuş!

—Evet, bildin!”

Özbek Türklerinin geleneksel çocuk oyunlarından biri olan “Kuşumun başı” oyunu yukarıda anlatıldığı gibi oynanmaktadır. Çocukların birlik ve beraberlik içerisinde zaman geçirmelerini yanında beyin fırtınası yapmalarına da olanak sağlayan bir oyundur. Aynı zaman da kuş şekli vermek için kumaş parçalarını kullanmaları da motor gelişimlerini desteklemektedir. Dünya genelinde neredeyse tüm çocuk oyunları gelişime katkı sağlamaktadırlar.

Günümüzde pek çoğumuzun gülümseyerek hatırladığı çocuk oyunları, çocuklarımızın hem gelişimi hem de keyifli zaman geçirmesi için bulunmaz nimetlerdir. Ne yazık ki günümüzde unutulmaya yüz tutmuş ya da bir elin parmağını geçmeyecek kadar insan tarafından bilinmektedir. Geleneksel kültürümüzün bir parçası sayılan oyunlarımızın yaşatılması ve kuşaktan kuşağa aktarılması dileklerimizle…

Kaynakça

Bozbay, Heval. (2013). “Geçmişten Günümüze Aşık Oyunları”.CYPRUS International University Folklor/Edebiyat Dergisi, 19/73, 147–161.

Bay, Neslihan ve Bay, Yalçın. (2020). “Kültürel Çocuk Oyunları: Türk Topluluklarında Bir Saha Araştırması”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13/70, 657–670.

www.ziyouz.com e.t. 29.12.2020